Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

beittu, beitze ( beittutze). dio/du ad. (TE). Mirar, dirigir la mirada; observar. Beittu zein datorren bidian gora. / Beittu gorutz izarrak ikusteko. / Itsasora beittutzia, aspertu barik, arrantzale zaharren zeregiña. / Ondo eingo dozu noixian behin bestieri be beitzia. / Zoiaz beitzen hor-zihar nun egoki jarri geinkian bixok. (Ibilt 456). Ik. begiratu. Beittu baiño gehixago erabiltzen da begiratu.

Beizuko zabala. l. iz. (TE). Beizuko Zabala (altiplano de Elgeta). "Lugar en imnediaciones de Eibar" (TE, 236). Beizuko Zabaletik, lau-lau Elgetara.

bekar (beker). iz. (TE). Legaña. Txirrintxon, bekarrez betetako begixegaz, tabernetako gittarra jotzaillia. Ik. bekarti, bekartsu.

bekarti. izond. (TE). Legañoso,-a. Bekartixa, eta arpegixa garbittu ez. Ik. bekartsu.

bekartsu. izond. (TE). Legañoso,-a. Neska ederra, bekartsua ez balitza. Ik. bekarti.

bekeke.

1 . bekeke [bekereke]. adkor. (TE). Cordero, en lenguaje infantil. Bildotsa. Pa eixozu bekekeri!. / Umetxo! oin bekeke ikusiko dogu zelaixan. Umiekin berba egitterakuan erabiltzen zan; gaur egunian ez da hain ezaguna.

2 . bekeke [bekereke]. iz. (ETNO). Balido de cabra, oveja.

bekoki. iz. (TE). Frente (de la cara). Bekokixan daroia siñalia ez dabena iñoiz eiñ ezer Jaungoikuan guriagaittik. / Haren eskutik bekokixan eguneko su-hautsa hartzera. (Ibilt 463).

Bekotxe (Bekoetxe).

1 . Bekotxe. b. iz. (TE). Bekoetxe (caserío). Elgoibarkua da, San Rokekua.

2 . Bekotxe. gatxiz. (TE). Bekotxe (apodo). Hiru bat Bekotxe ziran Alfan lanian.

1 . bela. adlag. (TE). Ik. berihala.

2 . bela [bele]. iz. (TE). Corneja (Corvus coronae). Lehenago belia, bandada haundixetan, sarri agertzen zan gure inguruetara. / Bela baltza bezin zorigaiztokua. / Gehittu dana belia da. Belia ikaragarri gehittu dok. Txorixa listua! Argixa da, oso argixa. Besterik ezebez, bestiak galdu. Garai batian mikak gehittu ziran, baiña gero belak etorri ziranian bialdu ein zittuen; haundixagua eta gogorragua itxuria, eta bialdu ein jittuezak. Ik. belianak. Artikulua daukanian holan esaten da: [belía]. Belabaltz. "Cuervo negro, adjetivado por tener las patas negras, lo que viene a decir que se alimenta de carroña, al contrario de los de patas amarillas, que son granívoros" (TE, 237).

belatxiki. iz. (ETNO). Grajilla (Corvus monedula). Ik. belatxinga, belazar.

belatxinga. iz. (TE). Grajilla (Corvus monedula). Belatxingaz bete zan solua. Ik. bela, belatxiki, belazar.

belatxinga piko-hori. iz. (ETNO). Chova piquigualda (Pyrrhocorax graculus).

belatza. iz. (TE). Bandada de cuervos. Arto-saillian jatxi zan belatzia, eta baltz-baltz agiri zan.

belazar. iz. (ETNO). Cuervo (Corvus corax). Ik. belatxinga, bela, belatxiki. Eibarren gitxittan ikusten da espezie hau eta Corvus coronae-n izena emoten jako; haundixagua danez, belazar be esaten jako.

beliana egin. esap. (EEE). Escapar, huir. Hanka egin, ospa egin. Iñori ezer aitzen emon barik beliana eiñ eban.

3 . bela. iz. (TE). Vela. Itsas erdixan, haixiak belia eruan zeskun. "Con acento prosódico en la e [bélia]" (TE, 238).

belagi (belaki, belaiki). iz. (ETNO). Pala de madera; pala recogedora. Hagin bako eskubaria da. Oletan, ikatza eta zepia batzeko erabiltzen zan pala antzekua. Bai ba! Gari-alia lurrian geratzen danian, jo ta gero, gatxa izaten da jasotzia. Eskuariakin jasotzia ezin! Hortzen artian iges egitten dau-eta, eta horregaittik erabiltzen da belagixa. Belagixak ez daka zulorik, pala modukua da, eta dana harrapatzen dau horrek. / Ikatza ataratzeko bihar diran tresnak lau dira: eskuaria, kakua, galbaia eta belaikixa. Gehixenbat gari-garauak batzekuari esaten jako gari-belagixa, baiña ale-belagi, ikatz-belagi... eta antzerakuak be badagoz.

belakuso. iz. (AZ). Espantapájaros, espantajo. Ik. txorimalo. Gaur egun txorimalo da Eibarren erabiltzen dana.

belarri. iz. (TE). Oreja; oído. Belarrixak danok dittugu, baiña han barrutiko soiñu jotzaillia, danok ez. Ik. bekarti, bekartsu.

belarri gogor. izond. (TE). Que no tiene oído musical. Musikarako belarririk ez daukana. Belarri gogorra izan arren, beti kanturako prest.

belarri on. iz. (TE). Buen oído; oído fino. Ume-umetatik dakar horrek belarri-ona.

belarri-bedar. iz. (ETNO). Uva de gato (Sedum album). Belarri-bedarra be bai, beste bat. Nik aspaldixan ez dot ikusi. Kaktusa modukua da hori, belarri-bedarra, belarriko miña kentzen dabena. Estutu kotxarilla baten hartuta, estutu ta bota tantak belarri barrura. Ik. belarrikomin-bedar.

belarri-oste. iz. (TE). Temporal (hueso). Belarri-ostian zulatu hazurra eta osatu eben.

belarriko zulo. iz. (TE). Conducto del oído. Belarriko zuluan sartuta daukat atzoko soiñua.

belarrikomin-bedar. iz. (ETNO). Uva de gato (Sedum album). Ik. belarri-bedar.

belarrixa euki. du ad. (TE). Tener buen oído, tener oído fino. Kanturako lehelengo bihar dan berezkua, belarrixa euki. / Ondo merezitta izango zenduke hillgo baziñuez, zeure etsaiari belarri hobia dozunetik, ondo gura detsueneri baño. (Ibilt 481). Belarrixa euki / izan bixetara, baiña euki normalagua.

belarrigor. izond. (TE). Sordo,-a. Zahartzara, belarri-gorra jarri da. Ik. gor.

belarriluze. iz. / izond. (OEH). Curioso,-a, espía. Diabruak tentauta, jarri ziran, belarrixa zorrotz ohol zaharron aurka, jakin gurarik zer moduko barriketia erabiltzen eben senar-emaztiak euren artian, [...]. Eta gertau zan, belarriluzion zoritxarrerako, [...], senarrak esan zetsala emaztiari: [...]. (Ibilt 461).

belarrimotz (belarrimotx). izond. (TE). Castellano, español, muchas veces en sentido despectivo; maqueto,-a. Hazurbaltz edo maketo-ren sinonimua. Askotan zentzu txarrian esaten da. TEk be holan dakar: "Los que se sienten xenófobos, lo dicen de los castellanos" (TE, 237). / Gaur egun erderaz berba egitten daben edozeiñekin darabilgu (ETNO). Belarrimotxa hori be, gure ogixa jatera etorrittakua. Ik. maketo, hazurbaltz.

belarrittako (belarritxako) [belarritako]. iz. (TE). Pendiente; zarcillo. Diamante eder bi zittuan dardaraka belarritxakuetan.

belarrondoko.

1 . belarrondoko. iz. (TE). Almohada. Nahi dozu beste belarrondoko bat hobeto lo ein deizun? Ik. almuhada, buru-azpirako, buruki, buruko. "Se conoce la voz en Eibar, por el chiste que permite el equivoco homofónico, pero no se usa. En su lugar se dice Almuadia, almuada-azala. Cuando se procura no incurrir en el barbarismo se dice buru azpirakua" (TE, 237).

2 . belarrondoko. iz. (TE). Bofetada, bofetón, sopapo. Belarrondoko bat emoixozu ixildu deiñ. / Sorgiñak, belarrondoko haundi bat jaurti zetsan aurreko gabian bezela. (Ibilt 468).

belaun. iz. (TE). Rodilla. Miñ hartu dot belaunian, mahai ertza jota.

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera