Perretxiko izenak


ondo zurixak
© Ezezaguna
ondo beltzak
© Ezezaguna
onguak (ondduak) [onddoak]. iz. (TE). Hongos, boletus (Boletus sp., Suillus sp., Xerocomus sp.). "Hongos del género boletus" (TE, 593). Uda-azkenian, iria ebaterakuan, ondduak ugari. / Onyuak, uda-azkenian ernetzen dira ugari. / Onguak mordua dagozak. Gozuenak eta hamen aprezio gehixen egitten detsagunak Ongo zurixa (Boletus edulis) eta Ongo baltza (Boletus aereus) dittuk. Beste hau be [argazkixan Boletus badius] oso gozua dok, eta nahiko ugarixa. Hori be hartzen juagu, ongo gorrixa (B. erythropus); jentiak ez jok ezagutzen, baiña hori be ona dok. Beste hau, ostera, ez (Suillus grevillei); txapel gogorra jakak eta gusto gitxi. Onguen artian onak asko dagozak, baiña zapo-perretxiko ganorabakuak be mordua (B. piperatus, B. bovinus...). / Perretxikutarako lehenago apeziño apur bat baneban. Ermuan dagon haundiñe ekarritta nago ni, ondue! Holakotxie! Perretxikua lehen urritxa zan; urritxa ta urdiñe. Lehen ondue ez genkixan guk zer zan. Segan eta mendixan ondo-pillo itzela, ta jo segiakin ta jaurti! Ta oin ondo-jaten ekin detsa jentiek, geruago, ezta? Ona zala, ta oiñ ondo ondorik jentie.  TEk ondjuak dauka pluralian, eta guk lekuko bakar bati jaso detsagu ondo be. Normalian baiña, ongo esaten da gaur egunian (ETNO). Gehixenetan jangarrixegaz bakarrik erabiltzen dan arren, jeneralian onddo taldeko guztientzat darabigu ongo izena. Gehixenetan pluralian : onguak.


negrilla.
1 . negrilla. iz. (ETNO). Capuchina (Tricholoma portentosum).  Orain gitxira arte ezezaguna.
2 . negrilla. iz. (ETNO). Negrilla (Tricholoma terreum). Beste horri be "negrillia" esaten jakok (T. portentosum), baiña benetako negrillia beste hauxe dok (T. terreum). Negrillia jende gitxik ezagutzen jok; guk be, lehen ez genduan hartzen. Baiña oin bai! Gozua dok, fiña!.  Orain gitxira arte ezezaguna.


1 . lanperna. iz. (TE). Amanita (Amanita sp.). "Una de las amanitas comestibles" (TE, 511). Urritx-gibelurdiñik ez danian, lanpernak be ontzat jasotzen dira. Ik. lanperna txar.


kuletro faltsua
© Ezezaguna
kuletro faltso. iz. (ETNO). Matamoscas (Amanita muscaria). Perretxiko izena da. Kontuz ibili bihar da honekin, batzuetan "kuletruan" trazia dakalako, eta "kuletrua" ona dan moduan, hau txarra. Ik. kuletro.


udazkeneko zuza. iz. (ETNO). Platera (Clitocybe geotropa). Ik. neguko zuza.


urritx gorri. iz. (TE). Rúsulas (Russula turci, R. lepida, R. mellioleus, R. sanguinea, eta beste batzuk). "Especie comestible, fácil de confundir con variedades nocivas" (TE, 715). Kontu haundixa bihar da urritx-gorrixa batzerakuan.  Úrritxen artian asko dira gorrizkarak. Gehixenak jateko balixo gitxikuak edo kaltegarrixak. Asko mingotzak. Beste úrritxengandik bereizteko úrritx gorri esaten detsegu (ETNO).


suba-perretxiko. iz. (ETNO). Seta venenosa (Coprinus sp., Drosofila sp., Geophila sp., Hypholoma sp., Panaelus sp, eta beste batzuk). Ik. zapo-perretxiko.  Izen orokor hau jateko balio ez daben, eta ustez kaltegarrixak diran perretxikuekin erabiltzen da; koloriagaittik, esnedunak diralako, edo bestela, kaltegarrixak dirala uste diranekin. Neurri baten (jende askondako) zapo-perretxiko-n sinonimotzat be hartu leike.


piñu-perretxiko (piñariko perretxiko, piñari-perretxiko). iz. (TE). Níscalo; robellón (Lactarius deliciosus). Piñariko perretxikuak, lehenago ez ziran jaten. / Ondo ipinittako izena "piñu-perretxikuak", piñurik ez dagon tokixan ez dogulako sekula piñu-perretxikorik topauko. Beti piñuen magalian. Ik. esne-perretxiko, robelloi.


ongo likin. iz. (ETNO). Boleto viscoso anillado (Suillus luteus).


2 . negrilla. iz. (ETNO). Negrilla (Tricholoma terreum). Beste horri be "negrillia" esaten jakok (T. portentosum), baiña benetako negrillia beste hauxe dok (T. terreum). Negrillia jende gitxik ezagutzen jok; guk be, lehen ez genduan hartzen. Baiña oin bai! Gozua dok, fiña!.  Orain gitxira arte ezezaguna.
12345hurrena ›last »