Bilaketa aurreratua
- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z
arriskutsu. izond. (OEH). Peligroso. Emazte ondo-urtenak labankada arriskotsu haretatik, ez ebala euki begirik, bere senarrarentzat baiño. (Ibilt 465).
Arrizabalaga. abiz. (TE). Arrizabalaga (apellido). Nere emaztian famelixako abizena, Arrizabalaga.
arronka (arraunka, arroka) [arroka].
1 . arronka (arraunka, arroka ) [arroka]. iz. (TE). Grasa de la leche que se adhiere al recipiente. Esnian koipia; ontzi, marmitta eta abarretan lagatzen daben orbana be bai (ETNO). Esne onari igarten jako ontzixan lagatzen daben arronkatik. / Dendatiko esniak arronkarik ez dau lagatzen. Ik. esne-arronka.
2 . arronka (arraunka, arroka) [arroka]. iz. (ETNO). Costra que dejan la leche y otros alimentos al quemarse.
3 . arronka (arraunka, arroka) [arroka]. iz. (ETNO). Sabor/gusto a quemado. Esne erriak (baitta gatzatuak, arroza eta esniak, natillak eta antzerakuak be) hartzen daben erre gustotxua. Batzueri arronkiakin gustatzen jakue gatzatua.
4 . arronka (arraunka, arroka) [arroka]. iz. (ETNO). Costra, postilla. Bizikletan jausi zan itxuria; sekulako arraunkia daka, behintzat, beso aldian. Ik. urratu.
arrotz. izond. (TE). Extranjero,-a; peregrino,-a, trashumante. Gauza tristia arrotz norberan lurrian.
arroz. iz. (TE). Arroz.
arroz-esne (arroz eta esne). iz. (TE). Arroz con leche. Arroza eta esnia jai haundixetan.  Mugatuan: arroz-esnia, arroza eta esnia.
arrua (arroba) [arroa]. iz. (TE). Arroba. 12,5 Kg inguru; 8 arrua 100 Kg. Hamabi arruako txarrixa hazi eben. / Arrobia, ba, txarrixa beti arrobia. Arrobia 12 kilo. "Arrobia", "arrua"... "arruakua" be bai: "zortzi arrobakua", "zortzi arruakua"....  Amaierako -a berezkua dau.
artabatze. iz. (TE). Recogida del maíz. Arta-batzen dira etxeko guztiak burdixagaz soluan.
artaburu. iz. (TE). Mazorca de maíz. Eskekuari artaburua emoten jakon lehenago, dirua eskas ebillenetik. Ik. buru.
artadi. iz. (TE). Encinar. Kare-hatxian izaten dira hobeto artadixak. Ik. arta-mendi, artetza.
Artaitxa (Arteitxa, Artaita) [Artegieta]. b. iz. (TE). Artaitxa / Arteitxa / Artegieta (caserío). Artaitxako kanteratik harri zabal-zabalak ataratzen zittuen, aukerakuak bihar askotarako. / Arikita, Zengotita, Artaita.
artajorra (arto-jorra). iz. (NA). Escarda del maiz. Aittak esan etsan, aitta arto-jorran, biharrian!...
artajorratze [artajorratze]. iz. (TE). Escarda del maíz; operación de escardar el maíz; trabajo de escardar el maíz. Artajorratzen ein dogu egun guztian.
artakaskar (artakaxkar). iz. (ETNO). Mazorca pequeña y de poca calidad. Gitxi hazi dan artaburua, kaskarra, xingela, ezebeza. Emoixuek idixeri arta-kaskar batzuk eta pentsua gehitxuago eta etarako dok kargia gora. Ik. artamatxar.
artakaskara (artokaskara). iz. (TE). Cáscara de la mazorca de maíz. "Cáscara que resulta de desgranar el maíz" (TE, 170). Artakaskariak su ederra eitten dau. Ik. txorokil, kaskara, txokor.
artakaskara-batze. iz. (TE). Juego rural de recogida de cáscaras de maíz . Jokua da. Artakaskara-batzia dago datorren domekan, Urkuzuko Pasialekuan. Ik. kaskara-batze, txokor-batze.
artakutxa. iz. (ETNO). Arca para guardar el maíz.
ártalak. interj. (AS). ¡Y un jamón!, ¡que te crees tu eso!, ¡anda ya!. Baitta zera be! Ik. ospelak ortozik.
© Jaione Isazelaia
A. Sarasua (CC-By-SA)
artalde (ardi-talde). iz. (TE). Rebaño de ovejas. Artaldia laga eta ardi galduan billa, mendirik mendi, juaten da arzaiñ ona.
ártale (ártala). iz. (TE). Grano de maíz; maíz en grano. Baserri hartan, ártalia ugari eben ganbaran. / Tratulari harek, plazarakuan, hegaztixak astundu guran, ártalaz betetzen zetsen zorrua.
artalora (arto-lora) [artalore]. iz. (TE). Flor del maíz. "Se entiende la florescencia masculina de la planta, y que luego de madurar las anteras se troncha para alimento del ganado" (TE, 171). Artalora batzen da soluan, ganauari jatekua prestatzeko. Ik. arto-bizar.
artamaluta (arto-maluta). iz. (TE). Envoltorio de la mazorca de maíz, caloca. "Las capas coriáceas que cubren la panoja" (TE, 171). Arta-malutiagaz bete ondo lastamarraria, eta ez dago ha lako oge bigunik. / Arta-maluta mihetzenak gordetzen ziran takorrixa batzeko.  (Ibilt 189)