egur. 2 . egur. iz. (ETNO). Madera. Hau egur berdia dok eta ez jok balixo sutarako be. / Teillaturako edadeko egurra bihar juat. / Egur biribil bat ekarri bihar juat atxur kertena egitteko. / Hau dok egur biziosua!, zihero okertu dok. / Hau egurrau igar-igarra daok. / Hau egur zaharra dok, honekin ezin neikek ezer egin. Ik. zur. egur-abar. iz. (TE). Leña menuda; rama delgada, ramita. "Ramas delgadas del árbol de que se ha hecho leña" (TE, 306).
Egur-abarra batu basuan, txortak eiñ, kalera jatxi eta saldu, bizimoduari laguntzeko baserrittar askon zeregiña. egur-batze. iz. (TE). Recogida de leña. "El recoger la leña en el deshecho de los montes, lo mismo que espal-batzia, fue recurso de vida para muchos parados en los años críticos de 1920-30, generalizándose la voz como tópico común" (TE, 306).
Jornalik ez eta, zénbatek erabixen egur-batzia bizimodu letz... Ik. ezpal-batze. egur-karga (karga-egur). iz. (ETNO). Carga de madera que se lleva a cuestas. egurra egon. esap. (TE). Haber incidentes; haber jaleo. "Haber palos con motivo de cualquier apasionamiento" (TE, 307).
Egurra egon da gaur Untzagako Plazan. egurra landu. du ad. (ETNO). Tallar la madera; trabajar la madera. Zarautzen bajaukat egurra lantzen daben lagun bat, ha dok artistia ha!. Ik. burdiñia landu. egurra zehetu (egurra txikittu). du ad. (ETNO). Cortar / partir leña. egurrezko metro. iz. (ETNO). Metro de madera. Egurrez egindako eta batu egin leikian neurtzeko tresna. Arotzak erabiltzen dabena, esate baterako.
egurdun. iz. (ETNO). Maderero,-a, que comercia con la madera, tratante de madera. Egurduna da deitzeko, eta ez dau deitxu!, egurduna.... egurreta. iz. (ETNO). Trabajos relacionados con la obtención y acarreo de leña. Ik. bedarrondota, kargata, lurreta. egurtoki. iz. (ETNO). Almacén de leña; leñero. Sutarako egurrak pillatu eta gordetzen diran lekua. / Egurra gordetzeko txabolia edo lekua. (ETNO). egurtza. iz. (TE). Bosque comunal para leña y madera; ejido. "Herrixak izendatutako basoak, nondik bizilagunentzako egur horniketa egiten zan" (AN). / "Monte donde se saca leña" (TE, 307).
Lehenago ziran herrixan egurtzak, su-egurra ataratzeko auzuak, eta etxegintzarako bihar zan zura. Ik. su-egur, egur-baso, usa, ehuno. Egurças (egurtzak). (EOYE, 1498, 94, 445 or. (JEL)).
eguteralde [eguteralde]. iz. (TE). Este, levante, oriente. Egutera-aldera begira zan Joxio baserrixa. Anton. sartalde. Ik. eguzkialde, goizalde, sortalde. eguzki (euzki ). iz. (TE). Sol. Euzkixa, antxiñako herri askotan, Jaungoiko nausiña. Berba egitteko orduan /g/ galdu egitten da, silaba biko berbia geratuz: euzki. Bardiña gertatzen da bere eratorri guztiekin.
eguzki-arte (euzki-arte). iz. (ETNO). Claro entre nubes; nubes y claros. eguzki-begi (euzki-begi). iz. (TE). Punto en donde el sol da de lleno; sol frontero; solana; solanar; solejar. Baserri haura, eguzki begi-begixan dago. Ik. eguzkialde. eguzki-galda (euzki-galda). iz. (TE). Sol abrasador. Eguardiko euzki-galdatan etorri bihar izan da. / Eguardiko euzki-galdia hartu genduan Elosura heldu baiño lehen. eguzki-galdatan egon. esap. (ETNO). Estar a pleno sol, bajo un sol abrasador. Bero haundixa daguanian, eguzkittan, eguzkixak gehixen joten daben tokixan egotia, kiskaltzen.
Zelan egon leike hor, eguzki-galdatan?!: zuek itzelak zara.... Ik. sargori, bero-galda. eguzki-leku (euzki-leku). iz. (TE). Lugar o sitio soleado. Leku eguzkitsua, eguzki-begixa.
Arrate ballia, euzki-lekua. eguzki-lora. iz. (ETNO). Cardo rizado (Carlina acaulis). Ik. eguzki-bedar, kardu-lora. eguzki-sarrera (euzki-sarrera) [eguzki-sarrera]. iz. (TE). Puesta de sol. Ik. eguzki-sartuera, eguzkixan sarrera. eguzki-sartuera (euzki-sartuera) [eguzki-sarrera]. iz. (TE). Puesta del sol; sol poniente. Zerua garretan egon da euzki-sartueran. Ik. eguzki-sarrera, eguzkixan sarrera. eguzkixa ataratzeko (euzkixa-ataratzeko) [eguzkia ateratzeko]. iz. (TE). Mariquita (Coccinella septempunctata). "Nombre que dábamos los chicos a la Coccinela septen punctata" (TE, 364).
Hegan jarri deigun euzkixa ataratzekua, euririk ez deixan eiñ eguen arrasaldia danetik. Ik. matxingonagorri, marigonagorri, marigorringo, matxingorri. eguzkixa hartu (euzkixa hartu) [eguzkia hartu]. du ad. (TE). Tomar el sol. Neguan eta zahartzara, gauza gozua euzkixa hartzia bake-baketan. eguzkixak pasau (euzkixak pasau) [eguzkiak pasatu]. du ad. (TE). Coger, pillar una insolación. Euzki-begittan hain luzero egon biarrakin, euzkixak pasau eban. eguzkixan sarrera (euzkixan sarrera). iz. (TE). Puesta del sol; sol poniente. Euzkixan sarreriak beti emoten dau itzalpena. Ik. eguzki-sarrera. eguzkixan urtera (euzkixan urtera). iz. (TE). Salida del sol; sol naciente. Goizian euzkixan urteriak dakarren poza, arrasian euzkixan sartueriak, tristuria. eguzkialde. 1 . eguzkialde (euzkialde) [eguzki-alde]. iz. (TE). Este, levante, oriente. Jakob eta Esau, Euzkialdeko herri haundi biren aitak, bikixak ziran. Anton. ostalde, sartalde. Ik. eguteralde, goizalde, sortalde. 2 . eguzkialde (euzkialde) [eguzki-alde]. iz. (TE). Lado soleado; solana. Gure arte estuan, Mandiola, Gorosta eta Arrate euzkialdian. Ik. eguzki-begi. eguzkitsu (euzkitsu). izond. (TE). Soleado,-a. Erosi deigun baserrixa, izan deilla behintzat euzkitsua, nahiz da ostian apaindu haundirik ez. eguzkittarako (euzkittako, euzkittarako) [eguzkitako]. iz. (TE). Sombrilla, parasol. Juan zaittez euzkittarakuakin, oingo euzkixak, martixan garanetik, buruko miña emoten dau ba. / Hobe izango litzake esango bagenduke "euzkittarakua" edo bai "euritarakua", bixetarako aukeria dabenian. Ik. eurittarako, guardasol. Ez da erabiltzen.
"Que debía decirse en lugar de guardasola" (TE, 364).
ehitza [ehiza]. iz. (TE). Caza. Ehitzarik egon ez arren inguruetan juan daneko urte askuan, ehizarixa bada ugari gure artian. Ik. kaza. ehitzari (ehizari, itzari, itxari) [ehiztari]. iz. (TE). Cazador,-a. Ehitzarik egon ez arren inguruetan juan daneko urte askuan, ehizarixa bada ugari gure artian. / "Kazarixa" esatia "itxarixa", "itzarixa" edo "ehitzarixan" ordez, ointsukua izan bihar dau. / Ibillilarixa, errotarixa, labarixa, ehitzarixa. Ik. kazari. "En Eibar, Itxari perdura como sobrenombre y se ha generalizado kazari" (TE, 308).
ehiza-aldi [ehizaldi]. iz. (OEH). Cacería. Goizian goiz, eziñ huts eiñdako ehiza-aldi baten partian izan bihar zala basurdian aurka. (Ibilt 484).
ehortzi, ehortze [ehortzi, ehorzte]. du ad. (OEH). Enterrar. Aindu eban bere emazte bihurra ehortzia. (Ibilt 490).
Ez da Eibarko berbia. Lurra emon eta enterrau erabiltzen dira.
2 . ehun (egun). zenbtz. (TE). Cien. Kardinala da.
Egun errialekua galdu jakola diño Pellok, kaletik etxerakuan. TEk sistematikamente darabil egun aldaeria, bai bakarrik danian, bai numero konpuestuetan: berregun, iruregun, lauregun, bostegun eta abar. Gaur egunian ez da hainbeste erabiltzen, eta hiatuakin edo diptonguakin esaten da: eun.
|
|
Babesleak
